Dịch tả lợn Châu Phi (ASF) là một bệnh virus nguy hiểm, có khả năng lây nhiễm cao, ảnh hưởng đến cả lợn nuôi và lợn hoang dã. Bệnh này do virus ASFV gây ra, một loại virus DNA lớn thuộc họ Asfarviridae. ASF được phát hiện lần đầu tại Kenya vào những năm 1920 và kể từ đó đã lan rộng ra nhiều quốc gia trên thế giới. Do không có vắc xin hay phương pháp chữa trị, ASF trở thành một mối đe dọa nghiêm trọng với ngành chăn nuôi lợn toàn cầu, gây lo ngại về khả năng lây lan nhanh và tỷ lệ tử vong cao.
ASF có thể biểu hiện với nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào chủng virus và tình trạng sức khỏe của lợn. Các triệu chứng phổ biến bao gồm sốt cao, mất cảm giác thèm ăn, yếu đuối, các mảng da đỏ hoặc xanh tím, nôn mửa, tiêu chảy, khó thở, và ho. Virus này lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với lợn bị nhiễm, qua thức ăn, nước uống hoặc thiết bị nhiễm bệnh. ASFV có khả năng tồn tại lâu dài trong môi trường và các sản phẩm từ lợn, làm tăng nguy cơ lây lan. Bên cạnh đó, ASF cũng có thể truyền qua các loại côn trùng cắn như ve, khiến việc kiểm soát trở nên phức tạp hơn.
ASF đã gây ra những tác động lớn đối với ngành chăn nuôi lợn toàn cầu, đặc biệt là ở những khu vực mà chăn nuôi lợn là hoạt động kinh tế chính. Bệnh đã lan rộng từ Châu Phi sang Châu Âu, Châu Á và gần đây đã xuất hiện ở một số khu vực Châu Mỹ. Tại Trung Quốc, các đợt bùng phát ASF đã dẫn đến sự sụt giảm mạnh trong sản xuất thịt lợn, làm tăng giá thịt lợn và gây gánh nặng kinh tế lớn cho nông dân. Theo số liệu mới nhất từ năm 2024, sản lượng thịt lợn tại Trung Quốc đã giảm 25% so với năm trước, gây ra tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng và tăng giá thịt lợn lên đến 30%.
Tại Việt Nam, năm 2023 và đầu năm 2024, ASF tiếp tục gây thiệt hại lớn với khoảng 2,5 triệu con lợn bị tiêu hủy. Các tỉnh bị ảnh hưởng nặng nề bao gồm Đồng Nai, Bình Dương, Hà Nội và gần đây là một số tỉnh phía Bắc. Việt Nam đã thực hiện nhiều biện pháp kiểm soát như kiểm tra và giám sát chặt chẽ các trang trại, tiêu hủy lợn nhiễm bệnh, và nâng cao nhận thức cho người dân về các biện pháp phòng ngừa và phát hiện sớm các trường hợp nhiễm bệnh.
Phòng ngừa và kiểm soát ASF yêu cầu một cách tiếp cận toàn diện:
- Biện pháp An toàn Sinh học: Thực hiện các quy trình an ninh sinh học nghiêm ngặt tại các trang trại, bao gồm kiểm soát việc tiếp cận, vệ sinh thiết bị và phương tiện, và ngăn chặn tiếp xúc giữa lợn nuôi và lợn hoang dã.
- Giám sát và phát hiện sớm: Theo dõi quần thể lợn để phát hiện sớm các dấu hiệu của ASF, thực hiện xét nghiệm định kỳ để ngăn chặn dịch bệnh lây lan.
- Tiêu hủy và cách ly: Tiêu hủy lợn nhiễm bệnh và cách ly các đàn lợn bị ảnh hưởng để ngăn chặn sự lây lan của virus.
- Nâng cao nhận thức cộng đồng: Giáo dục nông dân và cộng đồng về ASF, cách nhận biết triệu chứng và các biện pháp phòng ngừa.
- Nghiên cứu và hợp tác quốc tế: Đẩy mạnh nghiên cứu để phát triển vắc xin và phương pháp điều trị, đồng thời hợp tác quốc tế để chia sẻ thông tin và phương pháp kiểm soát dịch bệnh.
Virus tả lợn Châu Phi (ASFV) không lây trực tiếp sang người và không gây nguy hiểm trực tiếp đến sức khỏe con người. Tuy nhiên, lợn nhiễm ASFV có thể dễ dàng mắc các bệnh khác như tai xanh, cúm, và thương hàn, những bệnh này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến con người. Do khả năng sống sót cao của ASFV, dịch bệnh này lây lan rất nhanh, tăng nguy cơ lây nhiễm các bệnh thứ cấp trong đàn lợn
Những bệnh như tai xanh, cúm, và thương hàn có thể gây nguy hiểm cho con người, đặc biệt khi ăn phải tiết canh hoặc thịt lợn chưa được nấu chín từ lợn bị bệnh, có thể dẫn đến rối loạn tiêu hóa. Đặc biệt, bệnh tai xanh tạo điều kiện cho vi khuẩn liên cầu phát triển trong miệng và mũi lợn. Khi người có vết thương hở tiếp xúc với lợn nhiễm bệnh, vi khuẩn có thể xâm nhập và gây bệnh. Người bị nhiễm có thể xuất hiện triệu chứng như sốt cao, đau đầu, buồn nôn, xuất huyết, hoặc nghiêm trọng hơn là nhiễm độc đường tiêu hóa và viêm màng não.
Dịch tả lợn Châu Phi hiện lây lan nhanh và chưa có dấu hiệu thuyên giảm. Bệnh chưa có biện pháp phòng chống đặc hiệu, nên mọi người cần chủ động phòng chống dịch bằng các biện pháp sinh học. Bệnh không gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người, nhưng có thể gây hại gián tiếp qua các bệnh khác. Việc ăn chín uống sôi, đảm bảo vệ sinh, và không sử dụng thực phẩm có nguồn gốc không rõ ràng là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe. Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa, phát hiện sớm, và hợp tác quốc tế là chìa khóa để quản lý và kiểm soát dịch bệnh này, đảm bảo sự bền vững của ngành chăn nuôi lợn và an toàn thực phẩm cho cộng đồng.
