Cúm mùa, hay còn gọi là cúm theo mùa, là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp do virus cúm gây ra. Mỗi năm, dịch cúm mùa xuất hiện vào mùa thu và mùa đông, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn cầu, từ trẻ em cho đến người lớn tuổi. Bệnh có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là ở những người có hệ miễn dịch suy yếu. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về bệnh cúm mùa, những thông tin cập nhật về dịch bệnh này và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
1. Nguyên nhân và cách lây lan
Bệnh cúm mùa do virus cúm, một loại virus thuộc họ Orthomyxoviridae, gây ra. Có bốn loại virus cúm chính là A, B, C và D, trong đó cúm A và B là nguyên nhân chủ yếu gây dịch bệnh mỗi năm. Virus cúm có thể lây lan từ người này sang người khác qua các giọt bắn nhỏ trong không khí khi người nhiễm bệnh ho, hắt hơi, hoặc nói chuyện. Ngoài ra, virus cũng có thể lây qua tiếp xúc với các bề mặt bị nhiễm virus và sau đó chạm vào mũi, miệng, mắt.
2. Triệu chứng và biến chứng
Bệnh cúm mùa thường bắt đầu đột ngột với các triệu chứng như:
- Sốt cao
- Ho khan
- Đau họng
- Mệt mỏi, cơ thể đau nhức
- Nghẹt mũi, chảy nước mũi
- Đau đầu
Ở một số người, cúm có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, suy hô hấp, hoặc nhiễm trùng thứ phát (bacterial infections). Các biến chứng khác có thể bao gồm nhiễm trùng xoang và tai, viêm cơ tim, viêm não, viêm cơ và suy đa cơ quan. Những đối tượng có nguy cơ cao bao gồm trẻ em dưới 5 tuổi, người lớn trên 65 tuổi, phụ nữ mang thai và những người có bệnh lý nền như bệnh tim, bệnh phổi mạn tính, tiểu đường hoặc suy giảm miễn dịch.
3. Dịch cúm mùa: Những thông tin cập nhật
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), mỗi năm có hàng triệu ca nhiễm cúm trên toàn cầu. Tính đến năm 2023, WHO ước tính rằng cúm mùa gây ra từ 3 đến 5 triệu ca bệnh nặng và khoảng 290.000 đến 650.000 ca tử vong do các biến chứng liên quan đến cúm. Mùa cúm 2022-2023 ghi nhận một sự gia tăng số ca nhiễm tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, do sự lây lan của các chủng cúm mới và sự thay đổi của virus theo mùa.
Tại Mỹ, mùa cúm 2024 – 2025 đang gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng với số ca mắc và tử vong tăng cao. CDC Hoa Kỳ đã ghi nhận ít nhất 24 triệu ca mắc cúm, 310.000 ca nhập viện và 13.000 ca tử vong, trong đó gần 60 trường hợp là trẻ em, từ đầu tháng 10/2024 đến nay. Tỷ lệ xét nghiệm dương tính với cúm đã tăng lên 31,6%, gần gấp đôi so với mức đỉnh điểm của mùa trước.
Tại Việt Nam, Bộ Y tế cũng liên tục theo dõi tình hình dịch cúm mùa và khuyến cáo người dân cần chủ động phòng ngừa. Từ đầu năm 2025, Việt Nam ghi nhận 912 trường hợp mắc cúm, chủ yếu là cúm A/H1N1, A/H3N2 và cúm B. Cúm A là một loại bệnh lây nhiễm phổ biến có thể gây ra dịch cúm lan rộng, với các triệu chứng như sốt, đau nhức, ớn lạnh và mệt mỏi.
4. Biện pháp phòng ngừa
Cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh cúm mùa là tiêm vắc-xin cúm hàng năm. Vắc-xin cúm giúp bảo vệ cơ thể chống lại các chủng virus cúm phổ biến hiện nay. WHO khuyến cáo rằng tất cả mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên, đặc biệt là những nhóm có nguy cơ cao, nên tiêm vắc-xin cúm mùa. Việc tiêm phòng không chỉ giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.
Ngoài vắc-xin, các biện pháp phòng ngừa khác bao gồm:
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước trong ít nhất 20 giây hoặc sử dụng dung dịch sát khuẩn tay có chứa ít nhất 60% cồn.
- Đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người bị nhiễm cúm hoặc khi đi đến nơi công cộng đông người, đặc biệt là trong mùa cúm.
- Hạn chế tiếp xúc gần với người mắc bệnh, đặc biệt trong giai đoạn khởi phát bệnh.
- Tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch bằng cách duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, đủ dinh dưỡng và luyện tập thể dục đều đặn.
- Vệ sinh môi trường sống sạch sẽ, đặc biệt là các bề mặt thường xuyên tiếp xúc như tay nắm cửa, bàn phím, điện thoại, v.v
5. Điều trị cúm mùa
Mặc dù cúm mùa thường là bệnh tự giới hạn và có thể khỏi trong vòng 2-7 ngày, nhưng đối với những người có nguy cơ cao, việc điều trị sớm và đúng cách là rất quan trọng. Các thuốc kháng virus như oseltamivir (Tamiflu) hoặc zanamivir (Relenza) có thể giúp giảm thời gian bệnh và giảm nguy cơ biến chứng nếu được sử dụng trong vòng 48 giờ đầu tiên sau khi xuất hiện triệu chứng.
Bên cạnh thuốc kháng virus, các biện pháp hỗ trợ như uống nhiều nước, nghỉ ngơi đầy đủ, và sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt như paracetamol có thể giúp giảm triệu chứng.
6. Cảnh báo mới: Tình hình dịch cúm mùa 2025
Tính đến đầu tháng 2/2025, tình hình dịch cúm mùa tại Mỹ đang ở mức tồi tệ nhất trong khoảng 15 năm qua. CDC Mỹ cho biết gần 8% số lượt khám bệnh về đường hô hấp tại các cơ sở cung cấp dịch vụ ngoại trú là những người bị cúm. Tại Việt Nam, số ca mắc cúm có xu hướng tăng từ tháng 12/2024, với 843 ca mắc từ ngày 01/01 đến ngày 17/01/2025 tại tỉnh Bắc Giang. Các biện pháp phòng chống dịch bệnh cúm mùa và các bệnh truyền nhiễm khác đang được tăng cường.
Kết luận
Bệnh cúm mùa là một bệnh nhiễm trùng dễ lây lan và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt đối với những người có sức khỏe yếu. Việc chủ động phòng ngừa, đặc biệt là tiêm vắc-xin cúm hàng năm, là biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Ngoài ra, các thói quen vệ sinh cá nhân tốt như rửa tay và đeo khẩu trang cũng giúp giảm nguy cơ lây nhiễm trong mùa dịch.Hãy luôn giữ cho mình thói quen phòng ngừa, theo dõi sức khỏe, và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế khi cần thiết để giảm thiểu tác động của dịch cúm mùa.
Nguồn bài viết: BSCKII. Phan Song Thanh, CNK Truyền nhiễm Da liễu , Bệnh viện Quân y 17
