TÓM TẮT
Gãy đốt sống mới sau bơm xi măng điều trị xẹp đốt sống do loãng xương là biến chứng đã được mô tả trong nhiều nghiên cứu, đặc biệt tại các đốt sống liền kề hoặc ở các đốt sống khác và có thể xuất hiện rất sớm. Chúng tôi báo cáo một trường hợp bệnh nhân xẹp đốt sống L1–L2 do loãng xương kèm theo có hẹp ống sống L4-L5, được điều trị bằng phẫu thuật tại bệnh viện Quân y17, bơm xi măng tạo hình thân đốt sống, ngay sau phẫu thuật bệnh nhân giảm đau rõ rệt, theo dõi vài ngày ổn định, có thể đi lại và xuất viện. Chỉ sau hai tuần, bệnh nhân tái xuất hiện đau lưng dữ dội, MRI phát hiện gãy xẹp đốt sống L4. Điều trị nội khoa không cải thiện, bệnh nhân được phẫu thuật lần hai bơm xi măng L4 kết hợp giải áp L4–L5. Báo cáo nhằm nhấn mạnh nguy cơ gãy đốt sống mới sớm sau bơm xi măng tạo hình thân đốt sống và tầm quan trọng của theo dõi, điều trị loãng xương toàn diện.
- ĐẶT VẤN ĐỀ
Bơm xi măng tạo hình thân đốt sống (percutaneous vertebroplasty – PVP, hoặc kyphoplasty – PKP) là phương pháp phổ biến trong điều trị gãy xẹp đốt sống do loãng xương, giúp giảm đau nhanh và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy tỷ lệ gãy đốt sống mới sau thủ thuật dao động 8–25%, thường gặp ở các đốt sống liền kề và có thể xuất hiện sớm (vài tuần) sau phẫu thuật [1][3]. Các yếu tố nguy cơ gồm loãng xương nặng, dùng thuốc corticoid kéo dài, rò xi măng vào đĩa gian đốt, thể tích xi măng lớn, và tiền sử gãy nhiều đốt sống [4][5]. Báo cáo ca dưới đây minh họa tình huống gãy đốt sống mới rất sớm sau PVP tại Bệnh viện Quân y 17.
- CA LÂM SÀNG
Bệnh nhân nữ, 72 tuổi, tiền sử đau lưng đi lại cách hồi thần kinh, điều trị dài ngày, có nhiều đợt dùng corticoid, loãng xương.
* Lần nhập viện thứ nhất: Đau lưng nhiều, lệch vẹo cột sống, đau tại vị trí đốt sống L1, L2, hạn chế vận động chỉ xoay trở tại giường cũng đau, không thể ngồi được, đã điều trị nhiều tháng với nhiều phương pháp đông y, tây y kết hợp phục hồi chức năng nhưng không thuyên giảm. Hình ảnh X-quang và MRI xác định gãy xẹp L1 và L2 do loãng xương (giảm chiều cao đốt sống L1, L2; giảm tín hiệu trên phim MRI chuỗi sung T1, tăng tín hiệu ở chuỗi sung T2/ Stir), kèm theo có hẹp nặng ống sống L4-L5, khối thoát vị đĩa đệm lớn ra sau chèn ép nặng ống sống ngang mức
Hình 1, 2. Xẹp đốt sống L1, L2, phù tủy xương Hình 3. Hẹp nặng L4-L5
Bệnh nhân được hội chẩn chuyên môn, ưu tiên lựa chọn can thiêp bơm xi măng tạo hình thân đốt sống L1 và L2 trước, điều trị hẹp ống sống L4-L5 sẽ xem xét dựa vào diễn biến lâm sàng. Sau thủ thuật, bệnh nhân giảm đau rõ, có thể đi lại, xuất viện sau vài ngày, về nhà điều trị phục hồi chức năng và tiếp tục điều trị loãng xương.
* Tái nhập viện sau 2 tuần: Đau lưng dữ dội, không có chấn thương, đau tăng khi vận động nhẹ, xoay trở tại giường đau. Khám lâm sàng đau tại điểm đốt sống L4. MRI cột sống phát hiện gãy xẹp mới thân đốt sống L4; hẹp ống sống mức L4–L5.
Hình 3, 4. Ctscan và Xquang Hình 5, 6. MRI và đo loãng xương
( khi nhập viện lần 2) ( khi nhập viện lần 2)
Bệnh nhân được điều trị nội khoa: giảm đau, nẹp lưng, điều trị loãng xương tiếp tục, không cải thiện triệu chứng sau 2 tuần điều trị.
Can thiệp lần hai: Bơm xi măng tạo hình thân đốt sống L4 kết hợp giải áp L4–L5. Sau phẫu thuật, bệnh nhân giảm đau, có thể ngồi dậy, di chuyển đoạn ngắn với khung hỗ trợ, không có biến chứng sớm sau phẫu thuật, tiếp tục tập phục hồi chức năng, điều trị loãng xương để khôi phục chức năng cột sống .
- BÀN LUẬN
3.1. Gãy xẹp đốt sống mới sau bơm xi măng
Tỉ lệ gãy mới sau PVP/PKP dao động 8–25% [1][2]. Nghiên cứu của tác giả Trout và cộng sự cho thấy các đốt sống liền kề thường gãy sớm hơn, trung bình 55 ngày, nhưng có ca xuất hiện chỉ sau 2–3 tuần [3]. Các báo cáo ca từ Hàn Quốc, Nhật Bản cũng ghi nhận gãy mới trong vòng 2 tuần [6].
3.2. Yếu tố nguy cơ
Nền loãng xương nặng và tiền sử gãy nhiều đốt sống làm tăng nguy cơ gãy mới. Rò xi măng vào đĩa gian đốt và thể tích xi măng lớn làm tăng độ cứng vùng lân cận, dẫn đến tăng tải lên đốt kề [4][5]. Ở bệnh nhân này, tuổi cao, tình trạng loãng xương biệu hiện ở nhiều đốt sống thắt lưng, nguyên nhân khởi phát ban đầu do bệnh lý hẹp ống sống thắt lưng L4-L5, điều trị nhiều phương pháp với nhiều đợt dùng corticoid, cùng với vấn đề đau làm cho người bệnh ít vận động, quản lý điều trị loãng xương không được chú trọng, càng làm tình trạng loãng xương thêm trầm trọng.
3.3. Hướng phòng ngừa
Quản lý, đánh giá và điều trị loãng xương toàn diện.
Theo dõi sớm sau thủ thuật, đặc biệt trong 1–4 tuần đầu và diễn biến lâm sàng để có điều chỉnh phù hợp.
Tư vấn cho người bệnh hiểu biết về loãng xương, hậu quả của loãng xương, điều trị thuốc và dinh dưỡng hợp lý.
Ca lâm sàng này minh chứng về những vấn đề của điều trị xẹp thân đốt sống bằng bơm xi măng tạo hình thân đốt sống, bên cạnh những hiệu quả rõ ràng về kết quả, thì ngoài tuân thủ quy trình kỹ thuật, giảm thiểu biến chứng trong phẫu thuật, thì việc quản lý, đều trị loãng xương, dự phòng tái phát xẹp lún đôt sống do loãng xương ở những đốt sống kế cận hay ở các đốt sống khác cũng cần được chú trọng.
- KẾT LUẬN
Gãy đốt sống mới sớm sau bơm xi măng có thể xảy ra chỉ sau vài tuần, đặc biệt ở bệnh nhân loãng xương nặng và gãy nhiều đốt sống. Cần theo dõi sát sau thủ thuật, điều trị loãng xương toàn diện, đánh giá hình ảnh cẩn thận và can thiệp kịp thời khi xuất hiện gãy mới.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Trout AT, Kallmes DF, Kaufmann TJ. New Fractures after Vertebroplasty: Adjacent and Nonadjacent Levels. AJNR Am J Neuroradiol. 2006.
- Ding J, et al. Risk factors for new vertebral compression fracture after vertebroplasty: A meta-analysis. Osteoporos Int. 2022.
- Kim SB et al. Early adjacent vertebral fracture after percutaneous kyphoplasty: case report. J Korean Neurosurg Soc. 2019.
- Lee KA et al. The effect of intradiscal cement leakage on adjacent vertebral fracture after percutaneous vertebroplasty. Spine. 2011.
- Jacobson RE. Progression of vertebral compression fractures after vertebral augmentation. Cureus. 2017.
- Jung HJ et al. Adjacent level fracture within 2 weeks after kyphoplasty: case series. Asian Spine J. 2024.
Nguồn bài viết: Khoa Chấn thương Chỉnh hình Bệnh viện Quân y 17
