Bệnh đậu mùa khỉ (Mpox) là một căn bệnh do virus gây ra và đã trở thành một mối quan tâm lớn đối với sức khỏe cộng đồng trong những năm gần đây. Mặc dù là một căn bệnh hiếm gặp, số ca mắc ngày càng tăng trên toàn cầu đã khiến nhiều cơ quan y tế chú ý.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), từ năm 2021 đến tháng 7 năm 2024, có hơn 94.000 ca nhiễm bệnh đậu mùa khỉ toàn cầu và 1.670 ca tử vong, chủ yếu là nam giới có quan hệ tình dục đồng giới và người có nhiều bạn tình. Ban đầu, các ca nhiễm tập trung ở Mỹ và châu Âu, nhưng hiện tại, châu Phi, đặc biệt là Cộng hòa Dân chủ Congo, chiếm hơn 96% tổng ca mắc và tử vong.
Tại Việt Nam, ca nhiễm đầu tiên xuất hiện vào tháng 10 năm 2022. Đến tháng 8 năm 2024, có 121 ca mắc và 6 ca tử vong, chủ yếu là nam giới có quan hệ tình dục đồng giới. Những người có nguy cơ cao bị biến chứng nặng bao gồm trẻ em, người cao tuổi, và người suy giảm miễn dịch như người nhiễm HIV hoặc có bệnh nền khác.
Triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ có thể từ nhẹ đến nặng, thường xuất hiện sau 5 đến 21 ngày kể từ khi tiếp xúc với virus. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:
Sốt: Sốt cao đột ngột là dấu hiệu đầu tiên của bệnh đậu mùa khỉ.
Đau đầu và Đau cơ: Bệnh nhân thường đau đầu, đau cơ và đau lưng.
Sưng hạch bạch huyết: Sưng hạch là dấu hiệu đặc trưng giúp phân biệt bệnh đậu mùa khỉ với các bệnh khác như đậu mùa.
Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi và suy nhược toàn thân rất phổ biến.
Phát ban: Phát ban thường xuất hiện từ 1-3 ngày sau khi sốt bắt đầu, với các nốt đỏ phẳng, sau đó trở nên nhô lên và chứa đầy dịch. Phát ban thường bắt đầu từ mặt và lan ra các phần khác của cơ thể như lòng bàn tay, lòng bàn chân, và có thể lan rộng ra toàn thân.
Trong những trường hợp nặng, phát ban có thể bao phủ diện rộng và các tổn thương có thể bị nhiễm trùng, dẫn đến các biến chứng. Hầu hết các trường hợp tự khỏi trong vòng 2 đến 4 tuần, nhưng những trường hợp nặng có thể cần đến sự can thiệp y tế để kiểm soát biến chứng.
Một số nhóm người có nguy cơ cao gặp phải biến chứng nặng hơn khi mắc bệnh đậu mùa khỉ bao gồm phụ nữ mang thai, trẻ em dưới 8 tuổi, người có hệ miễn dịch suy giảm, và những người đang dùng thuốc ức chế miễn dịch. Việc giám sát y tế chặt chẽ và điều trị kịp thời cho những nhóm này là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ biến chứng và tử vong.
Virus đậu mùa khỉ có thể lây truyền qua nhiều con đường khác nhau:
Lây truyền từ người sang người: Virus có thể lây lan qua tiếp xúc gần, các giọt bắn đường hô hấp, và tiếp xúc trực tiếp với dịch cơ thể của người nhiễm. Việc tiếp xúc với vật dụng cá nhân bị nhiễm khuẩn, như chăn gối và quần áo của người bệnh, cũng có thể dẫn đến lây nhiễm.
Lây truyền từ động vật sang người: Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây từ động vật sang người. Tiếp xúc với động vật nhiễm bệnh như khỉ, chuột, sóc hoặc tiêu thụ thịt động vật chưa nấu chín cũng là con đường lây nhiễm phổ biến.
Để ngăn ngừa sự lây lan của virus, cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa trong cộng đồng, bao gồm tránh tiếp xúc với người bị bệnh hoặc động vật có khả năng nhiễm bệnh, sử dụng các biện pháp bảo hộ cá nhân như khẩu trang, găng tay khi cần thiết, và duy trì vệ sinh cá nhân tốt. Rửa tay thường xuyên với xà phòng và nước hoặc sử dụng dung dịch sát khuẩn tay có cồn cũng là cách hiệu quả để giảm nguy cơ lây nhiễm.
Việc tránh tiếp xúc với các vật dụng và bề mặt có khả năng bị nhiễm khuẩn không chỉ trong cơ sở y tế mà còn trong môi trường cộng đồng cũng rất quan trọng để ngăn chặn sự lây lan của virus.
Với những trường hợp bệnh nhẹ hoặc không có triệu chứng, bệnh nhân có thể được cách ly và theo dõi tại nhà dưới sự giám sát của cơ quan y tế. Điều này giúp giảm tải cho hệ thống y tế và cho phép bệnh nhân được chăm sóc trong một môi trường thoải mái hơn. Tuy nhiên, cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định cách ly để đảm bảo không có sự lây lan thêm.
Chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh đậu mùa khỉ. Tiêm phòng vắc xin đậu mùa có thể giúp ngăn ngừa bệnh, đặc biệt là cho những người đã tiếp xúc với virus hoặc có nguy cơ cao nhiễm bệnh. Trong hầu hết các trường hợp, điều trị tập trung vào giảm nhẹ triệu chứng và quản lý biến chứng. Bệnh nhân có thể sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt và bổ sung nước để duy trì tình trạng sức khỏe tốt. Trong những trường hợp nặng, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch suy giảm, có thể cần sử dụng thuốc kháng virus hoặc kháng sinh để điều trị các nhiễm trùng thứ phát.
Đậu mùa khỉ là một căn bệnh do virus hiếm gặp nhưng có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là với những người thuộc nhóm nguy cơ cao. Việc nhận biết các triệu chứng, hiểu rõ cách lây truyền, và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là cần thiết để bảo vệ bản thân và cộng đồng. Nếu có dấu hiệu của bệnh đậu mùa khỉ, cần tìm kiếm sự tư vấn và hỗ trợ từ các chuyên gia y tế kịp thời. Bằng cách nâng cao nhận thức cộng đồng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, chúng ta có thể kiểm soát và ngăn chặn sự lây lan của bệnh đậu mùa khỉ, bảo vệ sức khỏe của chính mình và cộng đồng.
Hình 1. Hình ảnh tổn thương ban giai đoạn sẩn và phỏng nước
Hình 2. Hình ảnh tổn thương sâu
Nguồn bài viết: Khoa Nội truyền nhiễm da liễu – Bệnh viện Quân y 17 – Cục Hậu Cần – Quân khu 5
