U lành tính thanh quản là các khối u lành tính trên dây thanh do xâm nhập của virus, do quá trình sinh hoạt lạm dụng giọng nói, dẫn đến tình trạng viêm mạn tính. Các khối u lành tính thanh quản gồm: Papiloma thanh quản, hạt xơ dây thanh, polyp dây thanh, u nang dây thanh, u hạt mấu thanh…Biểu hiện chung của bệnh lý u lành tính thanh quản là khàn tiếng, hụt hơi khi nói. và có thể được điều trị nội khoa hoặc thông qua phẫu thuật. Phẫu thuật u lành tính thanh quản là một thủ thuật dùng để loại bỏ các khối u trên trực tiếp, đảm bảo sức khỏe và các hoạt động sống bình thường tại thanh quản của bệnh nhân.
- Đại cương về bệnh học u lành thanh quản
U lành thanh quản bao gồm nhiều loại u nhỏ ở vùng thanh quản như polyp thanh quản, u nhú thanh quản (hay papilloma), u nang, u máu, hạt xơ dây thanh… Trong đó, thường gặp nhất là polyp thanh quản, u nhú thanh quản và hạt xơ dây thanh.
1.1 Papiloma thanh quản (hay còn gọi là u nhú thanh quản) là một thương tổn lành tính ở thanh quản và khí quản. Bệnh u nhú thanh quản có thể gặp ở người lớn và trẻ em với diễn tiến lâm sàng có hơi khác nhau.
- Nguyên nhân gây bệnh: Chưa rõ ràng. Thuyết về nguồn gốc siêu vi: được chú ý nhiều nhất. Nguyên nhân được cho là do Papilloma virus gây bệnh ở người HPV (Human papilloma virus) typ 6 và 11.
- Giải phẫu bệnh: Đại thể: là những khối sùi hình quả dâu tằm, hoặc hình súp-lơ nhiều nhánh màu trắng xám hoặc đỏ, rải rác hoặc tụ thành đám. Mỗi thành phần của đám sùi này gồm một trục mao mạch ở giữa bao quanh bởi mô liên kết. Tổ chức u nhú dễ chảy máu khi đụng vào, mềm, mủn do đó dễ tách ra và hít vào phổi khi ho hoặc hít sâu.
Vi thể: đây là một sự quá sản của biểu mô, mô liên kết và mạch máu. Sự phát triển này không bao giờ làm tổn thương lớp màng đáy. Sự khác nhau của u nhú thanh quản trẻ em và người lớn về mô học rất ít. Thường thì sừng hóa thấy nhiều ở người lớn, nhiều khi rất là diển hình, giống như mụn cóc ngoài da.
Hình ảnh :U nhú dây thanh (P)
- Nguyên tắc điều trị
Phẫu thuật cắt papilloma tại chỗ và giải quyết tình trạng nghẹt thở.
Điều trị nội khoa hỗ trợ giúp ngăn ngừa và kéo dài thời gian tái phát.
1.2 Hạt xơ dây thanh, polyp dây thanh, u hạt mấu thanh:
Chấn thương cấp tính hoặc kích ứng mãn tính gây ra những thay đổi trong dây thanh như phù nề, thoái hóa niêm mạc hoặc quá sản tổ chức có thể dẫn tới các khối u, hạt xơ hoặc u hạt. Tất cả đều gây ra khàn tiếng và hụt hơi. Sự tồn tại của các triệu chứng này > 3 tuần cho thấy sự tổn thương của dây thanh. Chẩn đoán dựa trên nội soi thanh quản và sinh thiết trong những trường hợp được chọn để loại trừ ung thư. Phẫu thuật loại bỏ tổn thương và bảo tồn giọng nói, và loại bỏ các nguồn kích thích ngăn ngừa sự tái phát.
Nguyên nhân:
- Polyp dây thanhcó thể xảy ra ở 1/3 giữa dây thanh và thường một bên. Polyps có xu hướng lớn hơn và lồi hơn so với hạt xơ và thường có một mạch máu chiếm ưu thế nên màu hồng nhạt hoặc hồng đậm hơn Chúng thường là kết quả của một thương tích ngữ âm cấp tính khởi phát. Các bệnh tích polyp khác, thường là hai bên, có thể có nhiều nguyên nhân khác, bao gồm trào ngược dạ dày thực quản, bệnh lý suy giáp chưa được điều trị, phản ứng dị ứng thanh quản mạn tính, hoặc hít chất kích thích mãn tính, như khói công nghiệp hoặc khói thuốc. Tổn thương cấp tính thường gây ra các polyp có cuống, trong khi đó viêm phù nề dây thanh là do kích ứng mãn tính.
Hình 2: Polyp dây thanh (T)
- Hạt xơ dây thanh thường xảy ra hai bên ở 1/3 giữa dây thanh. Nguyên nhân chính của chúng là lạm dụng giọng nói mãn tính: la hét, la lớn, hát to, hoặc sử dụng một tần số thấp không tự nhiên.
Hình 3: Hạt xơ dây thanh 2 bên
- U hạt dây thanh xảy ra ở 1/3 sau của dây thanh tương ứng với mấu thanh. Chúng có thể là hai bên hoặc một bên. Chúng thường là hậu quả của chấn thương đặt nội khí quản nhưng có thể trầm trọng thêm do bệnh trào ngược.
1.3. U nang dây thanh:
- Bề mặt của dây thanh quản được phủ bởi biểu mô có tuyến nhầy và được sắp xếp tạo ra các nếp gấp. Chính các nếp gấp này khiến cho dây thanh dễ rung hơn và tạo thành giọng nói. Âm sắc của tiếng nói, tiếng hát khác nhau giữa từng người là phụ thuộc vào sự đa dạng của các cấu trúc này. Vì có kết cấu là các nếp gấp, đôi khi một trong những tuyến tiết nhầy trên lớp biểu mô này sẽ không thoát được dịch tiết ra ngoài. Hệ quả là sự tích tụ chất nhầy có vỏ bọc sẽ tạo thành u nang dây thanh.
Nguyên nhân:
U nang dây thanh có thể xảy ra thứ phát do lạm dụng giọng nói quá nhiều hoặc có thể là do lớp biểu mô bị mắc kẹt trong các nếp gấp. Bên cạnh đó, các u nang tích trữ chất nhầy có thể xảy ra tự phát hoặc có thể liên quan đến việc vệ sinh giọng nói kém. Khi sự tích tụ ngày càng nhiều, kích thước u nang tăng lên, chúng có thể bắt đầu gây ảnh hưởng đáng kể đến vùng rung của dây thanh âm và biểu hiện qua sự thay đổi giọng nói.
Ngoài ra, một số nghiên cứu cho thấy Streptococcus pseudopneumoniae và, có thể, Pseudomonas, đóng một phần vai trò trong các nguyên nhân của những tổn thương nếp gấp trên dây thanh có bản chất lành tính, chẳng hạn như u nang, nốt sần, polyp và phù nề. Tuy nhiên, các chủng vi sinh vật này lại không dễ dàng được tìm thấy thông qua xét nghiệm các mẫu nước bọt, dịch phết cổ họng hay các bệnh phẩm thông thường trên đường hô hấp.
Hình 4 :U nang dây thanh
- Phẫu thuật u lành tính thanh quản
Tất cả các khối u lành tính cần được khám và điều trị theo từng bước, theo từng giai đoạn. Điều trị nội khoa tích cực, bơm thuốc thanh quản, luyện giọng, tình trạng bệnh không thuyên giảm cần phải được phẫu thuật loại bỏ tổn thương u.
Phẫu thuật u lành tính thanh quản thuộc loại phẫu thuật nội soi, dùng để loại bỏ trực tiếp khối u thanh quản thông qua soi treo, được chỉ định cho mọi khối u lành nằm trong vùng thanh quản. Phẫu thuật này phù hợp với mọi người và không có chống chỉ định đặc biệt, tuy nhiên vẫn có các chống chỉ định chung như nhiều phẫu thuật gây mê khác như tuổi tác, dị ứng…
Người thực hiện mổ u lành tính thanh quản là một bác sĩ chuyên khoa Tai – Mũi – Họng từ chuyên khoa I trở lên, có kinh nghiệm và chuyên môn cao.
- Cần chuẩn bị gì trước khi phẫu thuật u lành thanh quản?
Trước hết, bệnh nhân cần được khám và làm các kiểm tra về hình ảnh để xác định chính xác vị trí cũng như kích thước khối u nang trong thanh quản. Bệnh nhân và người thân cũng phải được bệnh viện giải thích cụ thể về phẫu thuật.
Ngoài ra, để đảm bảo an toàn và tỷ lệ thành công cao của phẫu thuật, cần điều trị phối hợp nhằm ngăn ngừa hiện tượng trào ngược dịch dạ dày (nếu có), nhờ đó hạn chế khả năng dịch dạ dày gây nhiễm trùng vết mổ, khiến thời gian hồi phục của bệnh nhân kéo dài.
Hồ sơ bệnh án của bệnh nhân trước khi thực hiện phẫu thuật u lành tính thanh quản bao gồm:
- Một số xét nghiệm cơ bản trước phẫu thuật.
- Phim chụp cổ thẳng và cổ nghiêng.
- Kết quả siêu âm tuyến giáp và chụp xạ hình tuyến giáp khi bác sĩ nghi ngờ tuyến giáp lệch vị trí.
- Phẫu thuật u lành tính thanh quản được thực hiện như thế nào?
4.1 Gây mê
Thủ thuật gây mê trong mổ u thanh quản là gây mê nội khí quản. Nếu như u to và có hiện tượng khó thở, cần phải chọc hút để giảm bớt thể tích trước khi gây mê. Trái lại, nếu như khối u nhỏ, đáy lưỡi không quá dày, bệnh nhân có thể chỉ cần gây tê tại chỗ.
4.2 Các kỹ thuật được thực hiện trong mổ u lành tính thanh quản
- Soi thanh quản bằng bộ soi chuyên dụng để bộc lộ rõ khối u thanh quản.
- Sử dụng các dụng cụ vi phẫu để loại bỏ khối u.
- Kiểm tra, cầm máu bằng đông điện đơn cực (hoặc lưỡng cực).
- Theo dõi bệnh nhân hậu phẫu và các biến chứng nếu có
Bệnh nhân cần sử dụng kháng sinh trong vòng 5 ngày sau mổ để hạn chế khả năng nhiễm trùng vết mổ
5.1 Chăm sóc bệnh nhân hậu phẫu như thế nào?
- Bệnh nhân cần sử dụng kháng sinh trong vòng 5 ngày sau mổ để hạn chế khả năng nhiễm trùng vết mổ.
- Chú ý tiếp tục điều trị hiện tượngtrào ngược dạ dày (nếu có).
5.2 Những biến chứng có thể xảy ra đối với phẫu thuật điều trị u lành tính thanh quản
Bệnh nhân có thể gặp một số rủi ro sau khi thực hiện mổ u thanh quản lành tính gồm:
- Nhiễm trùng vết mổ: sử dụngkháng sinh để điều trị.
- Chảy máu: nếu như chỉ xảy ra ở mạch máu nhỏ, bệnh nhân có thể sử dụng các loại thuốc cầm máu hay ngậm đá lạnh. Trường hợp bệnh nhân chảy nhiều máu và liên tục, cần phải mổ để cầm máu.
Tóm lại: Phẫu thuật u lành tính thanh quản là một phẫu thuật phổ biến dùng để loại bỏ các khối u lành tính vùng thanh quản một cách nhanh chóng và hiệu quả, đảm bảo sức khỏe và các hoạt động sống bình thường tại thanh quản của bệnh nhân. Tuy đây là phẫu thuật phù hợp với hầu hết mọi đối tượng, nhưng vì có sự xâm lấn, nó vẫn có thể đem lại các rủi ro nhất định. Vì vậy, bệnh nhân cần phải tuân theo hướng dẫn của bác sĩ trước và sau mổ để đảm bảo tỷ lệ thành công của phẫu thuật là cao nhất.
Hiện nay khoa Tai Mũi Họng- Bệnh viện Quân y 17 đã phẫu thuật thành công nhiều ca u lành tính thanh quản bằng phương pháp nội soi vi phẫu thanh quản, được thực hiện bởi các bác sỹ chuyên khoa TMH có nhiều năm kinh nghiệm, trả lại giọng nói trong và sự hài lòng cho bệnh nhân và người nhà bệnh nhân.
Polyp dây thanh trái trước và sau phẫu thuật của bệnh nhân Nguyễn Thị T
U nhú dây thanh trái trước và sau phẫu thuật của bênh nhân Lê Thị Mỹ T
Nang dây thanh phải trước và sau mổ của bệnh nhân ……
Polyp dây thanh P trước và sau mổ bệnh nhân Hà Thu H
Hạt xơ dây thanh 2 bên trước và sau mổ bệnh nhân Nguyễn Thị N
Tài liệu tham khảo:
1.Trần Việt Hồng (2016), “Bệnh lý lành tính thanh quản – Chẩn đoán và Điều
trị”, NXB Y học
- Hoàng Nguyễn Quang Nguyên (2017), Đánh giá kết quả phẫu thuật u lành
tính thanh quản ở đối tượng giáo viên, Luận văn thạc sĩ của bác sĩ nội trú, Đại
học Y Dược Huế - Võ Tấn (2003), “U lành thanh quản”, Tai Mũi Họng thực hành, 97-103
- David G., Bradley J.G. (2018), “Anatomay anh Physiology of the Upper
Aerodigestive Tract”, Handbook of Otolaryngology Head and Neck Surgery,
Thieme, 271-278 - Giản Yếu Bệnh Học Tai Mũi Họng – GS. TS. Ngô Ngọc Liễn, nhà xuất bản y học năm 2014
Nguồn bài viết: Khoa Tai Mũi Họng – BVQY17
