Sau mưa bão, ngập lụt, nguồn nước sinh hoạt và thực phẩm thường bị ô nhiễm do rác thải, phân, xác động vật. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây bùng phát các bệnh đường tiêu hóa trong cộng đồng nếu không được phòng ngừa kịp thời.
NGUY CƠ VÀ NGUYÊN NHÂN• Nguồn nước bị ô nhiễm: do nước cống, nước lũ hòa với phân, rác thải.
• Thực phẩm nhiễm bẩn: do bảo quản không đúng cách, tiếp xúc nước lũ.
• Tay nhiễm bẩn: khi chế biến, ăn uống, hoặc chăm sóc trẻ nhỏ.
Các yếu tố này tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus, ký sinh trùng phát triển và gây bệnh tiêu hóa lây qua đường “phân – miệng.”
CÁC BỆNH ĐƯỜNG TIÊU HÓA THƯỜNG GẶPBệnh Tác nhân Biểu hiện chính
Tiêu chảy cấp E. coli, Rotavirus, Vibrio cholerae… Đi ngoài nhiều lần, phân lỏng, mất nước nhanh.
Tả Vibrio cholerae Tiêu chảy như “nước vo gạo”, mất nước trầm trọng, dễ tử vong nếu không bù nước kịp.
Lỵ trực trùng (Shigella) Shigella spp. Sốt, đau bụng, mót rặn, đi ngoài phân nhầy máu.
Thương hàn Salmonella typhi Sốt cao kéo dài, đau bụng, chán ăn, đôi khi tiêu chảy hoặc táo bón.
Viêm gan A, E Virus HAV, HEV Sốt nhẹ, mệt mỏi, vàng da, nước tiểu sẫm màu.
BIỂU HIỆN CẢNH BÁO NGUY HIỂM
Đi ngoài > 3 lần/ngày, phân lỏng nhiều nước hoặc lẫn máu. Nôn mửa, chán ăn, khát nước, môi khô, da nhăn, tiểu ít. Sốt cao, đau bụng dữ dội, lơ mơ hoặc co giật (ở trẻ em).
Cần đưa ngay đến cơ sở y tế để được bù dịch và điều trị kịp thời!
ĐIỀU TRỊ VÀ CHĂM SÓC
Nguyên tắc chung:• Bù nước và điện giải là quan trọng nhất!
→ Uống ORESOL (ORS) đúng cách: hòa tan 1 gói chuẩn với 1 lít nước đun sôi để nguội.
→ Nếu không có ORS, có thể dùng nước cháo muối hoặc nước muối pha loãng.
• Ăn nhẹ, dễ tiêu: cháo loãng, súp, chuối, sữa chua; tránh đồ sống, dầu mỡ, cay.
• Không tự ý dùng kháng sinh nếu chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Nếu có sốt, mất nước nặng hoặc phân máu → cần nhập viện.
Điều trị cụ thể (theo hướng dẫn BYT):• Tiêu chảy cấp: bù nước, có thể dùng Smecta, Racecadotril, men vi sinh (Lactobacillus, Saccharomyces boulardii).
• Tả: bù dịch tích cực, dùng kháng sinh theo chỉ định (thường Doxycyclin, Azithromycin).
• Lỵ trực trùng: điều trị bằng Ciprofloxacin hoặc Azithromycin theo bác sĩ.
• Thương hàn: kháng sinh Ceftriaxone, Azithromycin hoặc Ofloxacin.
• Viêm gan A/E: nghỉ ngơi, ăn nhẹ, tránh rượu bia, theo dõi men gan định kỳ.
BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA HIỆU QUẢ
Dùng nước đun sôi hoặc nước đã khử khuẩn (Cloramin B, Aquatabs).
Ăn chín – uống sôi – không dùng thực phẩm ôi thiu hoặc ngâm nước lũ.
Rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi dọn rác.
Xử lý phân, rác thải hợp vệ sinh, không để gần nguồn nước.
Dụng cụ ăn uống, nấu nướng cần rửa sạch và phơi khô.
Tiêm chủng đầy đủ: đặc biệt là vắc-xin tả, thương hàn, viêm gan A (theo chỉ định y tế).
THÔNG ĐIỆP SỨC KHỎE“Ăn chín – Uống sôi – Tay sạch – Nhà sạch – Phòng bệnh đường tiêu hóa mùa mưa lũ.”
Nguồn bài viết: BS CKII Phan Song Thanh , Khoa Truyền nhiễm – Da liễu, Bệnh viện Quân y 17
